วิกฤตอินโดนีเซีย TikTok หยุดไลฟ์สตรีม

วิกฤตอินโดนีเซีย TikTok หยุดไลฟ์สตรีม ～ แรงกดดันรัฐบาลเผยระบบควบคุมดิจิทัลยุคใหม่ Politic Economy
01.09.2025
Politic Economy
ASEANDigital EconomyGeopolitical RiskSecuritySocial Issues

แรงกดดันรัฐบาลเผยระบบควบคุมดิจิทัลยุคใหม่

การหยุดฟีเจอร์ไลฟ์สตรีมของ TikTok ในอินโดนีเซียไม่ใช่เพียงปัญหาทางเทคนิค เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 30 สิงหาคม 2025 เผยให้เห็นรูปแบบใหม่ของการควบคุมดิจิทัล ที่ผสมผสานระหว่างแรงกดดันจากรัฐบาลและการตอบสนอง “สมัครใจ” ของแพลตฟอร์ม สำหรับธุรกิจไทย เหตุการณ์นี้เป็นสัญญาณสำคัญที่ชี้ทิศทางอนาคตของการควบคุมแพลตฟอร์มดิจิทัลในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

จากประท้วงสู่การหยุดฟีเจอร์

ความไม่สงบในอินโดนีเซียขยายตัวเป็นขั้นตอน การประท้วงเริ่มต้นที่กรุงจาการ์ตาเมื่อวันที่ 25 สิงหาคม จากความโกรธแค้นของประชาชนต่อการอนุมัติค่าเบี้ยเลี้ยงสูงของสมาชิกสภา ช่วงที่ประชาชนประสบปัญหาเศรษฐกิจ นักการเมืองกลับให้ความสำคัญกับผลประโยชน์ส่วนตัว กลายเป็นแหล่งสะสมความไม่พอใจ

จุดเปลี่ยนสำคัญเกิดขึ้นระหว่างวันที่ 29-30 สิงหาคม Affan Kurniawan คนขับแกร็บวัย 21 ปี เสียชีวิตจากการถูกรถตำรวจชน เหตุการณ์น่าเศร้านี้กลายเป็นจุดจุดไฟให้การประท้วงลุกลามเป็นจลาจลทั่วประเทศ ที่มากัสซาร์ อาคารสภาท้องถิ่นถูกวางเพลิง มีผู้เสียชีวิต 3 ราย

ประธานาธิบดีปราโบโว สุบียันโต ต้องยกเลิกการเยือนจีนตามแผน เหตุการณ์นี้แสดงให้เห็นความรุนแรงของความไม่สงบ

แรงกดดันรัฐบาลกับมาตรการ “สมัครใจ”

TikTok ประกาศเมื่อวันที่ 30 สิงหาคม หยุดฟีเจอร์ไลฟ์ชั่วคราว “สมัครใจ” เหตุผล “ความกังวลด้านความปลอดภัย” แต่เบื้องหลังการตัดสินใจนี้มีแรงกดดันจากรัฐบาลอย่างชัดเจน

กระทรวงการสื่อสารและดิจิทัล (Komdigi) เรียกตัวผู้แทน TikTok และ Meta (บริษัทแม่ Facebook-Instagram) ระหว่างวันที่ 27-28 สิงหาคม รัฐบาลสั่งให้บริษัททั้งสองลบเนื้อหาที่เป็นอันตราย “อย่างเชิงรุก” รวมถึงข่าวปลอม ลามก และการพนันออนไลน์

ข้อเรียกร้องนี้ไม่ใช่แค่คำขอ รัฐบาลระบุชัดเจนว่าหากไม่ปฏิบัติตาม จะถูก “ปรับ หยุดบริการชั่วคราว เพิกถอนสิทธิ์เข้าถึง หรือถอดออกจากรายชื่อแพลตฟอร์มอิเล็กทรอนิกส์ที่จดทะเบียน” คำขู่ที่รุนแรงถึงขั้นคุกคามการดำเนินธุรกิจ

การหยุดฟีเจอร์ไลฟ์ “สมัครใจ” ของ TikTok เมื่อพิจารณาจากช่วงเวลา คือการ “ปฏิบัติตามล่วงหน้า” ที่คำนวณเชิงกลยุทธ์ เพื่อหลีกเลี่ยงการลงโทษที่รุนแรงกว่า โดยการตัดฟีเจอร์ที่มีความเสี่ยงสูงสุดออกชั่วคราว

บทเรียนจากการห้าม TikTok Shop ปี 2023

เหตุการณ์ครั้งนี้ไม่ใช่กรณีแยก คำสั่งห้าม TikTok Shop ปี 2023 กำหนดความสัมพันธ์อำนาจระหว่างทั้งสอง รัฐบาลอินโดนีเซียห้ามพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์บนแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดีย อ้างปกป้องธุรกิจขนาดเล็กในประเทศ โดยเล็งไป TikTok Shop โดยตรง

ByteDance สุดท้ายยอมจำนนต่อความจริงของกฎระเบียบ ด้วยการร่วมทุนมหาศาลกับ Tokopedia บริษัทอีคอมเมิร์ซท้องถิ่น บทเรียนสำคัญคือ รัฐบาลอินโดนีเซียมีเจตนาและความสามารถในการบังคับใช้กฎระเบียบที่กระทบแก่นธุรกิจ

ความยอมจำนนในด้านเศรษฐกิจปี 2023 สร้าง “ผลการหดหู่” ในด้านการเมือง-เนื้อหาปี 2025

ความหมายเชิงกลยุทธ์ของการหยุดไลฟ์สตรีม

ทำไม TikTok จึงหยุดฟีเจอร์ไลฟ์โดยเฉพาะ ไลฟ์สตรีมมีลักษณะออกอากาศสด ไม่สามารถกลั่นกรองล่วงหน้าได้ เป็นฟีเจอร์ที่ยากควบคุมที่สุด

ฟีเจอร์นี้มีสองด้าน เป็นเครื่องมือสำคัญของนักข่าวประชาชน แต่ก็เป็นอันตรายในการเผยแพร่ข้อมูลที่ไม่ได้ตรวจสอบ การจัดการความรุนแรง และการถ่ายทอดสดเหตุการณ์ปะทะ ทำให้ความตึงเครียดในสังคมเพิ่มขึ้นทันที

TikTok เลือกมาตรการแบบศัลยกรรม ตัดองค์ประกอบที่คาดเดาไม่ได้ที่สุดในสถานการณ์วิกฤต เพื่อปกป้องธุรกิจโดยรวมที่มีผู้ใช้ประมาณ 1 พันล้านคนและผลประโยชน์ทางการค้ามหาศาล

การเกิดขึ้นของแบบจำลองการควบคุมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ท่าทีเด็ดขาดของอินโดนีเซียมอบแบบจำลองการควบคุมใหม่ให้ประเทศอื่นในภูมิภาค มาเลเซียเพิ่มแรงกดดันลบเนื้อหาเรื่องเชื้อชาติ ศาสนา ราชวงศ์ เวียดนามบังคับเก็บข้อมูลรัฐบาลในประเทศ และเรียกร้องการลบเนื้อหาอย่างรวดเร็ว

“แบบจำลองเอเชียตะวันออกเฉียงใต้” นี้ให้ความสำคัญกับความมั่นคงแห่งชาติ ความสามัคคีสังคม เสถียรภาพทางการเมืองเป็นอันดับแรก ไม่ลังเลใช้สิทธิ์เข้าถึงตลาดใหญ่เป็นเครื่องต่อรอง แตกต่างจากสหรัฐฯ ที่เน้นเสรีภาพการแสดงออก หรือ EU ที่เน้นกระบวนการ

ผลกระทบระยะยาวต่อธุรกิจและความเสี่ยง

เหตุการณ์นี้ให้ข้อคิดสำคัญแก่ธุรกิจไทย โมเดลธุรกิจที่พึ่งพาแพลตฟอร์มดิจิทัล อาจเสี่ยงต่อการหยุดการทำงานข้ามคืนจากการเปลี่ยนแปลงนโยบายรัฐบาล

สำหรับธุรกิจขนาดเล็กและผู้ประกอบการรายย่อยที่ใช้ TikTok LIVE ขายสินค้าหรือสร้างเนื้อหาหาเลี้ยงชีพ การหยุดฟีเจอร์กะทันหันหมายถึงการสูญเสียรายได้โดยตรง เผยช่องโหว่ของการพึ่พาเศรษฐกิจดิจิทัล

นักเคลื่อนไหวและนักข่าวประชาชนอาจลังเลใช้ไลฟ์สตรีมบันทึก-เผยแพร่การประท้วงหรือการกระทำของตำรวจ เพราะมีการสร้างเคสแล้วว่ารัฐบาลสามารถกดดันให้แพลตฟอร์มปิดเครื่องมือเหล่านี้

แนวโน้มอนาคต: สภาพแวดล้อมการควบคุมที่ซับซ้อนขึ้น

เราคาดการณ์ว่าการกำกับดูแลแพลตฟอร์มในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จะซับซ้อนมากขึ้น ธุรกิจต้องเผชิญกับการควบคุมแบบกระจาย ที่ถูกผลักดันโดยแรงจูงใจทางการเมืองในแต่ละประเทศ แทนที่จะเป็นมาตรฐานโลกที่เป็นเอกภาพ

ByteDance น่าจะเพิ่ม “การปรับให้เข้ากับท้องถิ่น” ในระดับลึกกว่าเดิม รวมถึงการเสริมหุ้นส่วนกับบริษัทท้องถิ่น การลงทุนเพิ่มเติม และการแสดงท่าทีให้ความร่วมมือต่อข้อเรียกร้างการกลั่นกรองเนื้อหาของรัฐบาล

ธุรกิจต้องทบทวนระดับการพึ่พาแพลตฟอร์มดิจิทัล และสร้างกลยุทธ์กระจายความเสี่ยงหลายช่องทาง การพึ่งพาแพลตฟอร์มเดียวมากเกินไป อาจนำมาซึ่งความเสี่ยงการดำเนินธุรกิจจากความผันผวนทางการเมือง

ทางเลือกการตอบสนองของธุรกิจ

ธุรกิจควรพิจารณากลยุทธ์ตอบสนองหลายทางเลือก

อย่างแรก การกระจายความเสี่ยงผ่านแพลตฟอร์มหลากหลาย ไม่พึ่งพาโซเชียลมีเดียแพลตฟอร์มเดียว สร้างจุดสัมผัสลูกค้าหลายช่องทาง เพื่อลดผลกระทบจากการหยุดฟีเจอร์แพลตฟอร์มใดแพลตฟอร์มหนึ่ง

อย่างที่สอง การเสริมช่องทางการดำเนินการของตนเอง เว็บไซต์ จดหมายข่าว แอปมือถือ รวมถึงช่องทางการสื่อสารโดยตรงกับลูกค้าที่ไม่พึ่งพาแพลตฟอร์มภายนอก

อย่างที่สาม การสร้างระบบติดตามแนวโน้มนโยบายรัฐบาลอย่างต่อเนื่อง รับรู้การเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมการควบคุมล่วงหน้า เพื่อจัดทำมาตรการรับมืออย่างรวดเร็ว ลดผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงนโยบายกะทันหัน

การหยุดฟีเจอร์ไลฟ์ TikTok ในอินโดนีเซีย เป็นเหตุการณ์สำคัญที่แสดงพลวัตใหม่ระหว่างอำนาจรัฐและบริษัทแพลตฟอร์มในยุคดิจิทัล ธุรกิจไทยมีบทเรียนจากเหตุการณ์นี้มากมาย

ลิงก์บทความอ้างอิง