ความขัดแย้งชายแดนไทย-กัมพูชาในเดือนกรกฎาคม 2025 แม้จะเป็นการต่อสู้ทางทหารเพียง 5 วัน แต่กลายเป็นจุดเริ่มต้นของการทบทวนกลยุทธ์ธุรกิจในกัมพูชาของบริษัทไทยอย่างรากฐาน การหยุดการค้าชายแดนสมบูรณ์ การกลับประเทศของแรงงานจำนวนมาก และการหยุดชะงักของห่วงโซ่อุปทาน เป็นแรงกระแทก 3 ด้านที่บีบให้บริษัทต่าง ๆ ต้องปรับแผนการดำเนินธุรกิจอย่างครั้งใหญ่ ยิ่งไปกว่านั้น ดังที่เห็นในการมาถึงของยุคสงครามดิจิทัล ภัยคุกคามใหม่ในรูปแบบของการโจมตีทางไซเบอร์ส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อโครงสร้างพื้นฐานของบริษัท จากวิกฤตนี้ รัฐบาลไทยได้นำมาตรการสิทธิพิเศษเพื่อสนับสนุนการย้ายฐานการผลิตของบริษัทจากกัมพูชากลับมาไทย ขณะที่บริษัทต่าง ๆ เร่งเดินหน้ากลยุทธ์การกระจายตลาด
การกลับมาของความขัดแย้งทางประวัติศาสตร์และผลกระทบทางเศรษฐกิจ
ความขัดแย้งครั้งนี้เริ่มต้นจากปัญหาดินแดนเกี่ยวกับบริเวณรอบปราสาทพระวิหารที่มีอายุมากกว่า 1 ศตวรรษ เริ่มจากการแลกกระสุนเล็ก ๆ เมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม ผ่านมาตรการคว่ำบาตรทางเศรษฐกิจในเดือนมิถุนายน และเลื่อนระดับเป็นการต่อสู้ทางทหารเต็มรูปแบบในวันที่ 24 กรกฎาคม ในระหว่างนี้ ทั้งสองประเทศปิดด่านแดนทั้งหมด ทำให้การค้าระหว่างประเทศมูลค่า 174,000 ล้านบาทต่อปี หยุดชะงักอย่างสมบูรณ์
ผลกระทบทางเศรษฐกิจปรากฏทันที กระทรวงการคลังไทยประเมินความเสียหายอย่างน้อย 100,000 ล้านบาท และองค์กรวิจัยเอกชนคาดการณ์ความสูญเสียสูงสุด 170,000 ล้านบาทต่อเดือน อุตสาหกรรมท่องเที่ยวมีการยกเลิกการจองโรงแรมกว่า 5,000 รายการ อัตราการเข้าพักในภาคตะวันออกเฉียงเหนือลดลงเหลือ 10-15% ตลาดการเงินตอบสนองเช่นกัน บาทไทยลดลงจากระดับสูงสุดในรอบ 3 ปี
ผลกระทบรุนแรงที่สุดคือการขาดแคลนแรงงาน จากแรงงานกัมพูชาประมาณ 1.2 ล้านคนที่ทำงานในไทยก่อนความขัดแย้ง มี 780,000 คน หรือ 65% กลับประเทศ ความกลัวและโฆษณาชวนเชื่อจากการต่อสู้ทางทหารกระตุ้นให้แรงงานกลับบ้านจำนวนมาก ส่งผลให้อุตสาหกรรมก่อสร้างและเกษตรกรรมประสบปัญหาขาดแคลนแรงงานอย่างรุนแรง สถานการณ์การกลับบ้านของแรงงานกัมพูชาจำนวนมากจากไทยนี้ ส่งผลกระทบอย่างใหญ่หลวงต่อกิจกรรมการผลิต
กลยุทธ์การรับมือของบริษัทที่แตกต่างกัน
การตอบสนองของบริษัทต่อวิกฤตนี้แตกต่างกันไปตามลักษณะธุรกิจและระดับการพึ่งพิงกัมพูชา
คาราบาว กรุ๊ป ซึ่งใช้กัมพูชาเป็นตลาดหลัก ได้รับผลกระทบโดยตรง แต่ดำเนินการจัดการวิกฤตเชิงรุก โดยเพิ่มสต็อกสินค้าเป็น 3 เท่า และเร่งแผนสร้างโรงงานเครื่องดื่มให้พลังงานในกัมพูชา ในขณะที่ Pan Asia Footwear ต้องเผชิญผลกระทบสองด้าน คือการกลับประเทศของแรงงานกัมพูชา 70% ทำให้การผลิตรองเท้าลดลง 20-30% และต้องเลื่อนแผนเข้าสู่ตลาดกัมพูชา บริษัทจึงต้องพิจารณารับแรงงานจากลาวและขยายตลาดไปยังฟิลิปปินส์และอินเดีย
ในทางตรงกันข้าม Siam Global House แทบไม่ได้รับผลกระทบใด ๆ เพราะก่อนเกิดความขัดแย้ง บริษัทได้เปลี่ยนการจัดหาสินค้าให้สาขากัมพูชาจากไทยเป็นจีนและการผลิตในท้องถิ่นแล้ว Thai President Foods ก็เช่นเดียวกัน เนื่องจากผลิตบะหมี่กึ่งสำเร็จรูปในโรงงานที่พนมเปญ จึงไม่มีผลกระทบต่อตลาดเลย
มาตรการสนับสนุน “Reshoring” ของรัฐบาล
จากสถานการณ์นี้ คณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน (BOI) อนุมัติมาตรการสิทธิพิเศษเพื่อสนับสนุนการย้ายฐานการผลิตจากกัมพูชากลับไทยเมื่อวันที่ 8 สิงหาคม ได้แก่ ยกเว้นภาษีนำเข้าเครื่องจักรเก่า ยกเว้นภาษีเงินได้นิติบุคคล และกำหนดกรอบเวลาสมัครถึงสิ้นปี 2026
นโยบายนี้สะท้อนเจตนารมณ์เชิงกลยุทธ์ของรัฐบาลที่มองวิกฤตครั้งนี้เป็นโอกาสเสริมสร้างฐานอุตสาหกรรมในประเทศ หลังจากความเปราะบางของโมเดล “ไทย+1” เผยให้เห็นแล้ว การเพิ่มอัตราการผลิตในประเทศของอุตสาหกรรมสำคัญจึงเป็นเรื่องเร่งด่วน
ปัญหาโครงสร้างของตลาดแรงงานที่เผยออกมา
การกลับประเทศของแรงงานกัมพูชาจำนวนมากเผยให้เห็นปัญหาโครงสร้างของไทย การลดลงอย่างรวดเร็วของประชากรวัยแรงงานเนื่องจากสังคมผู้สูงอายุ คาดการณ์ว่าจะลดลง 30% ภายในปี 2060 ท่ามกลางนี้ เศรษฐกิจไทยพึ่พิงแรงงานราคาถูกจากประเทศเพื่อนบ้านเพื่อเลื่อนการแก้ปัญหา
วิกฤตครั้งนี้แสดงให้เห็นความเปราะบางของโครงสร้างการพึ่งพิงดังกล่าว การขาดแคลนแรงงานไม่ใช่ปัญหาชั่วคราว แต่เป็นสถานการณ์ที่บีบให้ไทยต้องเร่งการเปลี่ยนแปลงไปสู่เศรษฐกิจมูลค่าสูงและอัตโนมัติตามกลยุทธ์ “Thailand 4.0”
แนวโน้มอนาคตและทางเลือกเชิงกลยุทธ์
แม้จะมีข้อตกลงหยุดยิงเพื่อบรรเทาความตึงเครียดทางทหาร แต่ปัญหาดินแดนพื้นฐานยังไม่ได้รับการแก้ไข บริษัทต่าง ๆ จำเป็นต้องวางกลยุทธ์โดยพิจารณา 3 สถานการณ์
สถานการณ์แรกคือการฟื้นฟูความสัมพันธ์ มีความเป็นไปได้ที่ความสัมพันธ์การค้าจะกลับสู่สภาพก่อนความขัดแย้งเนื่องจากการพึ่งพิงทางเศรษฐกิจร่วมกันและแรงกดดันจากภายนอก สถานการณ์ที่สองคือการขัดแย้งระยะยาว การหยุดยิงจะคงอยู่ แต่ความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจจะเย็นชาต่อไป สถานการณ์ที่สามคือการแยกตัวเชิงโครงสร้าง บริษัทจะเร่งเดินหน้าการลดการพึ่งพิงกัมพูชาอย่างจริงจัง
BKK IT News เชื่อว่าสถานการณ์ที่สามจะเป็นไปได้มากที่สุด หลังจากความแตกต่างของความสามารถในการจัดการวิกฤตของบริษัทต่าง ๆ เผยให้เห็นแล้ว จุดร่วมของบริษัทที่ประสบผลสำเร็จคือการกระจายความเสี่ยงล่วงหน้า การกระจายห่วงโซ่อุปทาน การกระจายตลาด และการสร้างระบบการผลิตในท้องถิ่น ได้พิสูจน์แล้วว่าเป็นการป้องกันที่มีประสิทธิภาพที่สุดต่อแรงกระแทกทางภูมิรัฐศาสตร์
ข้อเสนอแนะเชิงกลยุทธ์สำหรับบริษัท
บทเรียนจากวิกฤตครั้งนี้ชัดเจน ประการแรก การจัดทำแผนความต่อเนื่องทางธุรกิจที่นำความเสี่ยงทางภูมิรัฐศาสตร์มาพิจารณา ประการที่สอง หลีกเลี่ยงการพึ่งพิงประเทศใดประเทศหนึ่งมากเกินไป และกระจายแหล่งจัดหาและตลาด ประการที่สาม พิจารณาการผลิตในท้องถิ่นสำหรับฟังก์ชันการผลิตที่สำคัญ
มาตรการสิทธิพิเศษ BOI ของรัฐบาลไทยเป็นโอกาสดีสำหรับบริษัทที่พิจารณาย้ายฐานการผลิตกลับประเทศ ขณะที่บริษัทที่มุ่งกระจายตลาดสามารถเร่งการขยายไปยังประเทศ ASEAN อื่น ๆ เช่น ฟิลิปปินส์หรือเวียดนาม
ในยุคที่ความเสี่ยงทางภูมิรัฐศาสตร์เป็นเรื่องปกติ การเปลี่ยนแปลงไปสู่กลยุทธ์ธุรกิจที่เน้นความแข็งแกร่งไม่ใช่แค่ประสิทธิภาพ กลายเป็นปัจจัยสำคัญที่กำหนดการอยู่รอดและการเติบโตของบริษัท
ลิงก์บทความอ้างอิง
- Thailand-Cambodia July 2025 border conflict and its context – Silobreaker
- 2025 Cambodia–Thailand border conflict – Wikipedia
- Thailand Launches Airstrikes Amid Border Dispute with Cambodia – CSIS
- BOI introduces tax breaks for machinery relocation from Cambodia to Thailand – Nation Thailand
- Thai Businesses Overhaul Cambodia Plans as Border Clashes Escalate – Nation Thailand
